Contents -BIBLIOGRAPHIC RECORD

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Messallae Panegyristae 29 B.C.

Mighty in Peace as Mighty in Arms

TE, Messalla, canam, quamquam tua cognita uirtus

terret: ut infirmae nequeant subsistere uires,

incipiam tamen, ac meritas si carmina laudes

deficiant, humilis tantis sim conditor actis.

nec tua praeter te chartis intexere quisquam

facta queat, dictis ut non maiora supersint.

est nobis uoluisse satis; nec munera parua

respueris. etiam Phoebo gratissima dona

Cres tulit, et cunctis Baccho iucundior hospes

Icarus, ut puro testantur sidera caelo

Erigoneque Canisque, neget ne longior aetas.

quin etiam Alcides, deus ascensurus Olympum,

laeta Molorcheis posuit uestigia tectis,

paruaque caelestis placauit mica, nec illis

semper inaurato taurus cadit hostia cornu.

hic quoque sit gratus paruus labor, ut tibi possim

inde alios aliosque memor componere uersus.

alter dicat opus magni mirabile mundi,

qualis in immenso desederit aere tellus,

qualis et in curuum pontus confluxerit orbem,

et uagus, e terris qua surgere nititur, aer,

huic et contextus passim fluat igneus aether,

pendentique super claudantur ut omnia caelo:

at quodcumque meae poterunt audere camenae,

seu tibi par poterunt seu, quod spes abnuit, ultra

siue minus (certeque canent minus), omne uouemus

hoc tibi, nec tanto careat mihi nomine charta.

nam quamquam antiquae gentis superant tibi laudes,

non tua maiorum contenta est gloria fama,

nec quaeris quid quaque index sub imagine dicat,

sed generis priscos contendis uincere honroes,

quam tibi maiores maius decus ipse futuris:

at tua non titulus capiet sub nomine facta,

aeterno sed erunt tibi magna uolumina uersu,

conuenientque tuas cupidi componere laudes

undique quique canent uincto pede quique soluto.

quis potior, certamen erit: sim uictor in illis,

ut nostrum tantis inscribam nomen in actis.

nam quis te maiora gerit castrisue foroue?

nec tamen hic aut hic tibi laus maiorue minorue,

iusta pari premitur ueluti cum pondere libra,

prona nec hac plus parte sedet nec surgit ab illa,

qualis, inaequatum si quando onus urget utrimque,

alterno instabilis nutat depressior orbe.

nam seu diuersi fremat inconstantia uulgi,

non alius sedare queat: seu iudicis ira

sit placanda, tuis poterit mitescere uerbis.

non Pylos aut Ithace tantos genuisse feruntur

Nestora uel paruae magnum decus urbis Vlixen,

uixerit ille senex quamuis, dum terna per orbem

saecula fertilibus Titan decurreret horis,

ille per ignotas audax errauerit urbes,

qua maris extremis tellus includitur undis.

nam Ciconumque manus aduersis reppulit armis,

nec ualuit lotos coeptos auertere cursus,

cessit et Aetnaeae Neptunius incola rupis

uicta Maroneo foedatus lumina baccho:

uexit et Aelios placidum per Nerea uentos:

incultos adiit Laestrygonas Antiphatenque,

nobilis Artacie gelida quos inrigat unda:

solum nec doctae uerterunt pocula Circes,

quamuis illa foret Solis genus, apta uel herbis

aptaque uel cantu ueteres mutare figuras:

Cimmerion etiam obscuras accessit ad arces,

quis numquam candente dies apparuit ortu,

seu supra terras Phoebus seu curreret infra:

uidit ut inferno Plutonis subdita regno

magna deum proles leuibus ius diceret umbris,

praeteriitque cita Sirenum litora puppi.

illum inter geminae nantem confinia mortis

nec Scyllae saeuo conterruit impetus ore,

cum canibus rabidas inter fera serperet undas,

nec uiolenta suo consumpsit more Charybdis,

uel si sublimis flctu consurgeret imo,

uel si interrupto nudaret gurgite pontum.

non uiolata uagi sileantur pascua Solis,

non amor et fecunda Atlantidos arua Calypsus,

finis et erroris miseri Phaeacia tellus.

atque haec seu nostras inter sunt cognita terras,

fabula siue nouum dedit his erroribus orbem,

sit labor illius, tua dum facundia, maior.

PAVCA mihi, niueo sed non incognita Phoebo,

pauca mihi doctae dicite Pegasides.

uictor adest, magni magnum decus ecce triumphi,

uictor, qua terrae quaque patent maria,

horrida barbaricae portans insignia pugnae,

magnus ut Oenides utque superbus Eryx,

nec minus idcirco uestros expromere cantus

maximus et sanctos dignus inire choros.

hoc itaque insuetis iactor magis, optime, curis,

quid de te possim scribere quidue tibi.

namque (fatebor enim) quae maxima deterrendi

debuit, hortandi maxima causa fuit.

pauca tua in nostras uenerunt carmina chartas,

carmina cum lingua, tum sale Cecropio,

carmina quae Scherium, saeclis accepta futuris,

carmina, quae Pylium uincere digna senem.

molliter hic uiridi patulae sub tegmine quercus

Moeris pastores et Meliboeus erant,

dulcia iactantes alterno carmina uersu,

qualia Trinacriae doctus amat iuuenis.

certatim ornabant omnes heroida diui,

certatim diuae munere quoque suo.

felicem ante alias o te scriptore puellam:

altera non fama dixerit esse prior:

non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset,

quae uolucrem cursu uicerat Hippomenen;

candida cycneo non edita Tyndaris ouo;

non supero fulgens Cassiopea polo;

non defensa diu multum certamine equorum,

obstabant grauidae quod sibi quaeque manus,

saepe animam generi pro qua pater impius hausit,

saepe rubro similis sanguine fluxit humus;

regia non Semele, non Inachis Acrisione,

immitti expertae fulmine et imbre Iouem;

non cuius propter raptum liquere penatis

Tarquinii patrios, filius atque pater,

illo quo primum dominatus Roma superbos

mutauit placidis tempore consulibus,

multa neque immeritis donat quae praemia alumnis,

praemia Messalis maxima Poplicolis.—

nam quid ego immensi memorem studia ista laboris,

horrida quid durae tempora militiae?

castra foro, te castra Vrbi praeponere, castra

tam procul hoc gnato, tam procul hac patria;

immoderata pati iam frigora iamque calores,

sternere uel dura posse super silice;

saepe trucem aduerso perlabi sidere pontum,

saepe mare audendo uincere, saepe hiemem,

saepe etiam densos immittere corpus in hostis,

communem belli nec meminisse deum;

nunc celeris Afros, periurae milia gentis,

aurea nunc rapidi flumina adire Tagi,

nunc aliam ex alia bellando quaerere gentem,

uincere et Oceani finibus ulterius—

non nostrum est tantas, non, inquam, attingere laudes,

quin ausim hoc etiam dicere, uix hominum est:

ipsa haec, ipsa ferent rerum monumenta per orbem,

ipsa sibi egregium facta decus parient.

nos ea quae tecum finxerunt carmina diui,

Cynthius et Musae, Bacchus et Aglaie,

si laudem aspirare humilis, si adire Cyrenas,

si patrio Graios carmine adire sales

possumus, optatis plus iam procedimus ipsis.

hoc satis est: pingui nil mihi cum populo.