Contents -BIBLIOGRAPHIC RECORD

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Marcus Manilius fl. A.D. 10

The Theme of the Astrological Poet

MAXIMVS Iliacae gentis certamina uates

et quinquaginta regum regemque patremque,

castra decem aestatum uictamque sub Hectore Troiam

erroremque ducis totidem quot uicerat annis

instantem bello geminataque Pergama ponto

ultimaque in patria captisque penatibus arma

ore sacro cecinit; patriam quoi cura petentum

dum dabat eripuit, cuiusque ex ore profusos

omnis posteritas latices in carmina duxit

amnemque in tenuis ausa est diducere riuos,

unius fecunda bonis. sed proximus illi

Hesiodus memorat diuos diuumque parentes

et chaos enixum terras orbemque sub illo

infantem et primos titubantia sidera cursus

Titanasque senes louis et cunabula magni

et sub fratre uiri nomen sine matre parentis

atque iterum patrio nascentem corpore Bacchum

omniaque inmenso uolitantia lumina mundo.

quin etiam ruris cultus legesque notauit

militiamque soli; quod collis Bacchus amaret,

quod fecunda Ceres campos, quod Pallas utrumque,

atque arbusta uagis essent quod adultera pomis,

silurumque deos sacrataque flumina nymphis,

pacis opus magnos naturae condit in usus.

astrorum quidam uarias dixere figuras

signaque diffuso passim labentia caelo

in proprium cuiusque genus causasque tulere:

Persea et Andromedan poena matremque dolentem

solantemque patrem raptuque Lycaone natam

officioque Iouis Cynosuram, lacte Capellam

et furto Cycnum, pietate ad sidera ductam

Erigonen ictuque Nepam spolioque Leonem

et morsu Cancrum, Pisces Cythereide uersa,

Lanigerum uicto ducentem sidera ponto

ceteraque ex uariis pendentia casibus astra

aethera per summum uoluerunt fixa reuolui.

quorum carminibus nihil est nisi fabula caelum,

terraque composuit caelum, quae pendet ab illo.

quin etiam pecorum ritus et Pana sonantem

in calamos Sicula memorat tellure creatus;

nec siluis siluestre canit perque horrida motus

rura serit dulcis musamque inducit in arua.

ecce alius pictas uolucris ac bella ferarum,

ille uenenatos anguis aconitaque et herbas

fata refert uitamque sua radice ferentis.

quin etiam tenebris immersum Tartaron atra

in lucem de nocte uocant orbemque reuoluunt

interius uersum naturae foedere rupto.

omne genus rerum doctae cecinere sorores,

omnis ad accessus Heliconis semita trita est,

et iam confusi manant de fontibus amnes

nec capiunt haustum turbamque ad nota ruentem.

integra quaeramus rorantis prata per herbas

undamque occultis meditantem murmur in antris,

quam neque durato gustarint ore uolucres,

ipse nec aetherio Phoebus libauerit igni.

nostra loquar; nulli uatum debebimus ora,

nec furtum, sed opus ueniet, soloque uolamus

in caelum curru, propria rate pellimus undas.

namque canam tacita naturam mente potentem

infusumque deum caelo terrisque fretoque

ingentem aequali moderantem foedere molem,

totumque alterno consensu uiuere mundum

et rationis agi motu, cum spiritus unus

per cunctas habitet partis atque irriget orbem

omnia peruolitans corpusque animale figuret.

quod nisi cognatis membris contexta maneret

machina et imposito pareret tota magistro,

ac tantum mundi regeret prudentia censum,

non esset statio terris, non ambitus astris,

haereretque uagus mundus standoque rigeret,

nec sua dispositos seruarent sidera cursus,

noxque alterna diem fugeret rursumque fugaret;

non imbres alerent terras, non aethera uenti,

nec pontus grauidas nubis, nec flumina pontum,

nec pelagus fontis, nec staret summa per omnis

par semper partis aequo digesta parente,

ut neque deficerent undae nec sideret orbis,

nec caelum iusto maiusue minusue uolaret.

motus alit, non mutat opus; sic omnia toto

dispensata manent mundo dominumque sequuntur.

hic igitur deus et ratio, quae cuncta gubernat,

ducit ab aetheriis terrena animalia signis:

quae quamquam longo cogit summota recessu

sentiri tamen, ut uitas ac fata ministrent

gentibus ac proprios per singula corpora mores.

nec nimis est quaerenda fides: sic temperat arua

caelum, sic uarias fruges redditque rapitque,

sic pontum mouet ac terris immittit et aufert:

atque haec seditio pelagus nunc sidere lunae

mota tenet nunc diuerso stimulata recessu,

nunc anni spatio Phoebum comitata uolantem;

sic submersa fretis concharum et carcere clausa

ad lunae motum uariant animalia corpus

et tua damna, tuas imitantur, Delia, uiris;

tu quoque fraternis sic perdis in oribus ora

atque iterum ex eisdem repetis, quantumque reliquit

aut dedit ille, refers et sidus sidere constas.

denique sic pecudes et muta animalia terris,

cum maneant ignara sui legisque per aeuum,

natura tamen ad mundum reuocante parentem

attollunt animos caelumque et sidera seruant

corporaque ad lunae nascentis cornua lustrant

uenturasque uident hiemes, reditura serena:

quis dubitet post haec hominem coniungere caelo?

consilium natura dedit linguamque capaxque

ingenium uolucremque animum, quem denique in unum

descendit deus atque habitat seque ipse requirit.

mitto alias artis, quarum est permissa facultas,

infidas adeo nec nostri munera census,

mitto, quod aequali nihil est sub lege tributum,

quod patet auctores summi non pectoris esse,

mitto quod et certum est et ineuitabile fatum,

materiaeque datum est cogi, sed cogere mundo.

quis caelum possit nisi caeli munere nosse

et reperire deum nisi qui pars ipse deorum est?

quisue hanc conuexi molem sine fine patentis

signorumque choros ac mundi flammea templa

aeternum et stellis aduersus sidera bellum

cernere et angusto sub pectore claudere posset,

ni tantos animis oculos natura dedisset

cognatamque sui mentem uertisset ad ipsam

et tantum dictasset opus, caeloque ueniret

quod uocat in caelum sacra ad commercia rerum

et primas quas dant leges nascentibus astra?

quis neget esse nefas inuitum prendere mundum

et uelut in semet captum deducere in orbem?

sed ne circuitu longo manifesta probentur,

ipsa fides operi faciet pondusque fidemque.

nam neque decipitur ratio nec decipit umquam;

rite sequenda uia est ueris accredita causis,

cuentusque datur qualis praedicitur ante.

quod fortuna ratum faciat, quis dicere falsum

audeat et tantae suffragia uincere sortis?

haec ego diuino cupiam cum ad sidera flatu

ferre, nec in turba nec turbae carmina condam,

sed solus uacuo ueluti uectatus in orbe

liber agam currus, non occursantibus ullis

nec per iter socios commune gerentibus actus,

sed caelo noscenda canam mirantibus astris

et gaudente sui mundo per carmina uatis:

uel quibus illa sacros non inuidere meatus

notitiamque sui, minima est quae turba per orbem.

illa fluit, quae diuitias, quae diligit aurum,

imperia et fascis mollemque per otia luxum

et blandis diuersa sonis dulcemque per auris

affectum, ut modico noscenda ad fata labore.

hoc quoque fatorum est, legem perdiscere fati.